De Synode van Whitby; een kerkelijke twist over de datum van Paasviering en de machtsstrijd tussen Romeinse en Keltische tradities

Het jaar is 664 na Christus. De mist hangt zwaar over de groene heuvels van Northumbria, terwijl in de verre verte het geluid van gebeden en gezangen uit Whitby Abbey opstijgt. In deze kloosterstad aan de ruige Noordzeekust ontvouwt zich een drama dat diepgaande gevolgen zal hebben voor de religieuze en politieke landschap van het Angelsaksische Engeland. Het is de Synode van Whitby, een kerkconferentie die niet alleen over dogma’s en liturgie zal gaan, maar ook een weerspiegeling wordt van de strijd tussen twee culturen en twee machtsblokken: de Romeinse traditie en de oudere Keltische gebruiken.

De aanleiding van deze controverse ligt bij een simpel detail: wanneer Paas gevierd moet worden. Romeinse christenen volgen de formule die door paus Victor I werd ingevoerd in 190 na Christus, waarbij Paasviering op de eerste zondag na de volle maan die volgt op de lente-equinox valt. De Ierse kerk, echter, onder leiding van de invloedrijke heilige Columba, hanteert een oudere Keltische berekening die Paas op een andere datum zet. Deze discrepantie, in eerste instantie een theologisch detail, groeit uit tot een symbool van de breuk tussen Rome en de Keltische kerk.

De Synode van Whitby wordt bijeengeroepen door koning Oswiu van Northumbria, een man die zowel Romeinse als Keltische invloeden in zijn koninkrijk wil verenigen. Hij wil de eenheid binnen zijn rijk herstellen en zoekt naar een compromis dat recht doet aan beide tradities.

De hoofdrolspelers in dit drama zijn twee bekwame theologen: Wilfrid, een fervent voorstander van de Romeinse Paasberekening, en Colman, die de Keltische traditie verdedigt. Beide mannen reizen naar Whitby, hun argumenten klaar. Wilfrid, gesteund door Oswiu’s vrouw Eanfled, benadrukt de universele aard van de Romeinse berekening: “Het is de manier waarop alle echte christenen Paas vieren,” betoogt hij. Colman daarentegen roept op tot loyaliteit aan de Keltische tradities en herinnert aan de heilige Columba, een figuur die grote invloed heeft in Ierland en delen van Engeland.

De Synode zelf is een lange en gepassioneerde debattenronde. Beide zijden pleiten hun zaak met overtuiging en erudietie. De sfeer wordt soms geladen, maar Oswiu weet de discussie onder controle te houden. Na dagenlange beraadslagingen neemt de koning uiteindelijk een beslissing:

De Romeinse Paasberekening zal worden geaccepteerd in Northumbria.

Gevolgen van de Synode van Whitby

De uitkomst van de Synode van Whitby heeft verregaande gevolgen voor het Angelsaksische Engeland. Northumbria, onder leiding van Oswiu, wordt een centrum van de Romeinse kerktradities en vormt een voorbeeld voor andere koninkrijken. De invloed van Rome groeit en de Keltische tradities komen langzaam in verval.

De Synode van Whitby is niet alleen een religieus evenement, maar ook een politiek manoeuvre. Door de Romeinse Paasberekening te accepteren, bekrachtigt Oswiu zijn banden met het Frankische Rijk en positioneert hij Northumbria als een belangrijke speler in de Europese politiek.

Hieronder een tabel die de belangrijkste gevolgen van de Synode van Whitby samenvat:

De Synode van Whitby is een fascinerende gebeurtenis die ons veel leert over de complexiteit van de vroegmiddeleeuwse wereld. Het was niet alleen een debat over Paas, maar ook een symbool van de strijd tussen verschillende culturen en politieke belangen. Ondanks zijn religieuze karakter, heeft de Synode van Whitby belangrijke politieke gevolgen gehad en heeft bijgedragen aan de vorming van het Angelsaksische Engeland zoals wij dat kennen.